Hoewel de Nederlandse economie al drie kwartalen krimpt, lijkt deze niet verder weg te zakken, blijft de arbeidsmarkt krap en daalt de inflatie; zo constateert het Financieel Stabiliteitscomité (FSC) in haar vergadering van 1 december 2023. Risico’s voor de financiële stabiliteit zijn niet verder toegenomen, maar het FSC benoemt wel onzekere vooruitzichten. Dat geldt bijvoorbeeld voor (geo)politieke ontwikkelingen en de inflatie-dynamiek, waarbij markten sterk kunnen reageren op negatieve berichten. Tot slot benoemt het FSC het belang van goed functionerende geldmarktfondsen en repomarkten, zodat instellingen in periodes van stress van deze liquiditeitsbronnen gebruik kunnen maken zonder negatieve effecten op het financiële systeem.
Actuele ontwikkelingen en risico’s financiële stabiliteit
De Nederlandse economie stabiliseert in een omgeving van hogere rentes, een krappe arbeidsmarkt en afnemende inflatie. Hoewel de inflatie recent gedaald is, blijft deze in 2024 sterk afhangen van (geo)politieke onzekerheid en de loongroei. Geopolitieke onzekerheid kan leiden tot aanbodschokken door verstoringen in productieketens. Het FSC noemt in deze context ook cyberrisico’s als belangrijk risico vanwege het disruptieve karakter van cyberaanvallen op de samenleving en het financiële systeem.
Voor overheden zijn gezonde overheidsfinanciën van belang, zodat spanningen in Europese obligatiemarkten voorkomen worden en de kosten van het (her)financieren van overheidsschuld beheersbaar blijven . Het advies van de Studiegroep Begrotingsruimte vormt daarbij een belangrijk uitgangspunt.[1] Gezonde overheidsfinanciën stellen de Nederlandse economie in staat om weerbaar te zijn bij internationale schokken. Daarnaast is consistent overheidsbeleid van belang voor private partijen om lange-termijn investeringen in Nederland te doen.
Kredietrisico’s voor financiële instellingen kunnen de komende tijd toenemen, onder meer door betalingsproblemen bij klanten. Dat geldt specifiek voor een cyclische sector als commercieel vastgoed. Vooralsnog zijn er echter geen signalen dat deze risico’s materialiseren, maar dit kan veranderen wanneer rentes voor lange tijd op een hoger niveau blijven.
Liquiditeitsrisico’s pensioenfondsen
Uit een door DNB en de AFM uitgevoerd onderzoek naar liquiditeitsrisico’s in derivatenportefeuilles van pensioenfondsen en betrokken pensioenuitvoeringsorganisaties blijkt dat zij in stressscenario’s in staat zijn om aan de margeverplichtingen te voldoen zonder een massale verkoop van activa.[2] In geen van de scenario’s hoeft te worden overgegaan op massale verkoop van kortlopend schuldpapier (of andere activa). Hierbij benadrukt het FSC het belang van goede regelgeving voor geldmarktfondsen en het stabiel functioneren van de Europese repomarkt (beide essentieel om aan margeverplichtingen te voldoen), zodat pensioenfondsen in stresssituaties toegang tot deze liquiditeitsbronnen hebben.
FSC-leden steunen de aanbevelingen die uit het onderzoek voortkomen: (i) het blijven monitoren van de liquiditeitspositie van pensioenfondsen en het functioneren van geldmarkten, (ii) het versterken van het macroprudentieel raamwerk voor niet-bancaire financiële instellingen, zoals geldmarktfondsen, en (iii) het vertalen van de bevindingen in de bestaande DNB good practices over het liquiditeitsrisicomanagement van pensioenfondsen.
Leennormen in de woningmarkt
FSC-leden constateren dat de woningmarkt sinds de financiële crisis minder procyclisch is geworden. De genomen maatregelen ten aanzien van leennormen, zoals de verlaging van de maximale hypotheek naar 100% van de woningwaarde en verplicht annuïtair aflossen, hebben de kenmerkende, sterk procyclische effecten van de woningmarkt op de Nederlandse economie verminderd. Hierbij is de consumptie van huishoudens stabieler geworden en hangt deze minder sterk samen met huizenprijsontwikkelingen en het inkomen.
Het FSC stelt dat meer (complexe) regelgeving de huizenmarkt niet per definitie toegankelijker en stabieler maakt en dat er goed gekeken moet worden of regelgeving het gewenste effect heeft. Inzetten op meer woningbouw en het afbouwen van de fiscale stimulering van koopwoningen is effectiever om de toegankelijkheid en stabiliteit van de woningmarkt te vergroten.
Verslaglegging FSC
Het FSC onderstreept het belang van een goede verslaglegging en zal hier extra aandacht aan besteden en zal waar mogelijk de onderliggende analyses delen. Wel dient daarbij de vertrouwelijkheid en onafhankelijkheid van de leden in acht genomen te worden, zoals de minister van Financiën in haar reactie[3] aan de Eerste Kamer schrijft naar aanleiding van een verzoek aan de minister van Financiën tot concretere duiding in de verslagen van het FSC. Ten slotte verwijzen FSC-leden graag naar recente publicaties van DNB[4], de AFM[5] en het CPB[6] voor nadere analyses en duiding van aandacht- en zorgpunten.
Volgende vergadering
De eerstvolgende vergadering van het FSC vindt plaats op 15 maart 2024.
Noten
[1] Zie https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2023/12/12/17e-studiegroep-begrotingsruimte.
[2] Dit onderzoek van DNB en AFM is uitgevoerd naar aanleiding van een aanbeveling van het FSC volgend uit de FSC-vergadering van 17 februari 2023 (https://www.financieelstabiliteitscomite.nl/nieuws/fsc-roept-dnb-en-afm-op-om-potentiele-liquiditeitsrisico-s-bij-pensioenfondsen-op-te-volgen/). Zie https://www.dnb.nl/media/vfadtdjx/77776-dnb-liquiditeitsrisico-s-derivatenportefeuilles-pensioenfondsen_web.pdf voor het rapport.
[3]Ziehttps://www.eerstekamer.nl/behandeling/20231117/verslag_van_een_schriftelijk/document3/f=/vm89ju5phuxc_opgemaakt.pdf
[4] Overzicht Financiële Stabiliteit Najaar 2023, https://www.dnb.nl/publicaties/publicaties-dnb/ofs/overzicht-financiele-stabiliteit-najaar-2023/
[5] Trendzicht 2024, https://www.afm.nl/nl-nl/over-de-afm/verslaglegging/trendzicht
[6] Risicorapportage Financiële Markten 2023, https://www.cpb.nl/risicorapportage-financiele-markten-2023
In het Financieel Stabiliteitscomité spreken vertegenwoordigers van de Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank en het ministerie van Financiën over ontwikkelingen op het gebied van de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel. Het Centraal Planbureau neemt als externe deskundige deel aan de vergaderingen. De President van DNB is voorzitter van het FSC.
Deelnemende partijen
